Zubor hrivnatý zaradený Medzinárodnou úniou na ochranu prírody medzi druhy vystavené „veľmi vysokému riziku vymretia v prírode“ dostal len nedávno šancu prežiť vo voľnej prírode aj vďaka karpatskému územiu, konkrétne Poloninám a Bieščadam. Od úspešnej reštitúcie zubra do voľnej prírody NP Poloniny, sa Slovensko zaraďuje medzi sedem krajín Európy, kde je možné zubra nájsť vo voľnej prírode.

V októbri 2022 sme boli upozornení zamestnancami štátnych lesov z Krosna v Poľsku na jedinca zubra, ktorý bol v Poľsku zastrelený na základe výnimky kvôli zdravotnému stavu. Zubor bol nakazený parazitickým ochorením thelaziózou, ktoré prenášajú muchy rodu Muscidae. V minulosti sa tento chorý jedinec pohyboval aj na slovenskej časti spoločnej hranice. Thelazióza je závažné parazitárne ochorenie spôsobujúce slepotu, poruchy pohybu a nakoniec smrť zubra. V posledných rokoch zaznamenali v Poľsku zvýšený výskyt tejto choroby a v rozmedzí rokov 2019-2022 museli pristúpiť k utrateniu 94 zubrov s príznakmi ochorenia odstrelom na výnimku zo zákona.

Zubor je jedným zo symbolov Karpát, a to v rámci nich dvoch geografických území Polonín a Bieščad. Aj preto, že po aktuálnom sčítaní sa na území Slovenska nachádza 58 jedincov, považujeme za nevyhnutné vyvinúť iniciatívu v snahe o záchranu populácie druhu na slovenskom území. Prevencia a vynájdenie metódy včasnej identifikácie ochorenia v populácii je z dlhodobého hľadiska dôležitá, aby sme nemuseli v budúcnosti realizovať odstrel postihnutých jedincov chráneného druhu, rovnako ako sa to v súčasnosti deje v Poľsku. Aj preto Národný park Poloniny pripravuje príslušné kroky, a vzhľadom na spoločný cezhraničný problém aj spoločne akceptovateľné riešenie.

Vo fáze prípravy projektu by sme radi poznali aj odporúčania či pripomienky verejnosti, tak odbornej ako aj laickej.

V prípade vášho záujmu o bližšie informácie, resp. ak máte akékoľvek otázky k tejto téme, nás neváhajte najneskôr do 27. marca osloviť. Tešíme sa na spoluprácu.

Základné informácie o pripravovanom projekte:

Zdroj financovania: Program Interreg Poľsko – Slovensko 2021 – 2027, priorita 1. K prírode ohľaduplné a bezpečné pohraničie, špecifický cieľ 2. Posilnenie ochrany a zachovania prírody, biodiverzity a zelenej infraštruktúry, a to aj v mestských oblastiach, a zníženie všetkých foriem znečistenia.

Názov projektu: Prevencia pred rozšírením ochorenia thelaziózy pre zachovanie populácie zubra európskeho na slovensko-poľskom pohraničí.

Hlavný cieľ projektu:  Zachovanie biodiverzity na území Karpát, eliminácia rizika zániku živočíšneho druhu zubra hrivnatého (Bison bonasus) v súvislosti s identifikovaným ochorením thelaziózy vyskytujúcej sa na území Poľska a v prihraničnom regióne.

Špecifické ciele projektu:

• lokalizácia prirodzených ohnísk nákazy thelaziózy v súvislosti so zubrom hrivnatým (Bison bonasus)
• prevencia a včasná identifikácia ochorenia thelaziózy vyskytujúcej sa na území slovensko-poľského pohraničia
• zabezpečenie pravidelného monitoringu zdravotného stavu populácie zubrov pre správny manažment rozhodnutí v oboch krajinách

Projektoví partneri (predbežne):

• Národný park Poloniny (líder)
• Zespol Parkov krajobrazovych vojevodstva Podkarpatskeho
• Výskumný ústav vysokohorskej biológie Žilinskej univerzity v Žiline, Tatranská Javorina
• Fundacja Bieszczadzka

Navrhované aktivity projektu:

1. Zabezpečenie prístrojového vybavenia pre technologický proces a prenos dát: Oprava existujúcich kŕmnych zariadení – krmelcov pre zubry za účelom ich využitia pre osadenie fotopascí. Osadenie fotopascí s nočným videním – prostredníctvom nich po nasnímaní oka zubra, bude získaný materiál pre potrebné analýzy v súvislosti s identifikáciou parazita v oku v zimnom období, v letnom období bude monitorovanie prebiehať najmä prostredníctvom metód opísaných v rámci aktivity 2.
2. Analýza vzoriek pre návrh riešení: Optimalizácia systému včasného varovania pred ochorením thelazie s využitím muchy ako vektora. Lokalizácia lapačov múch v blízkosti výskytu zubrov. Izolácia DNA muchy a následná molekulárna analýza s cieľom zistenia prítomnosti parazita vo vektore. Kvantitatívne a kvalitatívne vyhodnotenie v súvislosti s ďalšími endogénnymi (pohlavie múch) a exogénnymi faktormi (obsah polutantov v potrave). Podrobná genetická analýza vektora. Návrh riešenia ochrany zubrov a liečebného postupu v prípade včasnej identifikácie nakazených zubrov, ale aj domácich zvierat je prínosný z hľadiska šetrenia finančných prostriedkov potrebných na zabezpečenie ochrany zvierat.
3. Monitoring situácie a zber dát prostredníctvom zásahového tímu „zubor“: Monitoring zdravotného stavu zubrov vykonávaním aktívnej kontroly za pomoci pozorovacej techniky. Pomocou molekulárneho prístupu dosiahnutie včasného záchytu ochorenia spojeného s možnosťou medikamentóznej liečby. Zabezpečenie eliminácie jedincov vo vysokom štádiu ochorenia, u ktorých bola preukázaná nákaza veterinárom a odber vzoriek s následným parazitologickým vyšetrením na thelaziózu, vrátane likvidácie kadáveru (vrátane nájdených uhynutých jedincov). Zabezpečenie monitorovania populácie zubrov pomocou GPS obojkov. Z dôvodu dodržania princípu „výrazne nenarušiť“ uvažované nasadenie obojkov pre zisťovanie polohy zubrov namiesto dronov, ktorých využívanie prispieva k zvýšeniu hlučnosti a tak zníženiu kvality zdravého životného prostredia pre ostatnú faunu.
4. Návrh riešení na základe poznatkov z analýz: Práca expertného tímu slovenských a poľských odborníkov. Výmena poznatkov, konzultácie, overovanie navrhovaných riešení.
5. Propagácia projektu: Úvodná, priebežná a záverečná konferencia. Priebežná konferencia spojená s odborným workshopom. Internetová stránka projektu.

Zainteresované strany: univerzity, chovatelia dobytka, poľovnícke združenia, miestna komunita, obyvatelia, odborníci v odvetví zoológia, orgány zodpovedné za ochranu prostredia na oboch stranách hranice, lesnícke subjekty  na oboch stranách hranice, chránené krajinné oblasti na oboch stranách hranice, poľské a slovenské národné parky, ekologické organizácie, turistické organizácie,

Územie realizácie projektu: Slovenská republika, okres Snina a okres Medzilaborce/Prešovský kraj, okres Sobrance a Michalovce/Košický kraj, Poľská republika, Podkarpackie vojevodstvo

Odhadovaný rozpočet: 500 000 EUR (predbežne)

Plánovaný termín realizácie projektu: 09/2023 – 08/2025

Termín na podávanie pripomienok/otázok/odporúčaní: 27.03.2023, 12:00 CET

Kontakt vo veci participácie: Mgr. Miroslava Špitaliková, miroslava.spitalikova@nppoloniny.sk

Body projektu, ktoré považujeme za potrebné konzultovať s verejnosťou:

• Je postačujúce osadenie fotopascí s nočným videním na jestvujúcich krmelcoch v NP Poloniny? Je vhodné uvažovať s osadením na ďalších miestach s vysokou frekvenciou výskytu zubrov?
• Aká by bola vítaná forma a periodicita spôsobu oznamovania výsledkov analýz monitoringu prípadného ochorenia u zubrov chovateľom domácich zvierat a poľovníckym združeniam?

#Interreg #InterregPLSK #PolskaSlowacja #PolskoSlovensko

#EÚ #EuropeanCommission

#Karpaty #Poloniny #Bieščady #Zubor #BisonBonasus

Park Narodowy Połoniny przygotowuje działania na rzecz zachowania populacji żubrów

Wymieniony przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody jako gatunek „bardzo wysokiego ryzyka wyginięcia w środowisku naturalnym“, żubr dopiero niedawno otrzymał szansę na przetrwanie w środowisku naturalnym dzięki obszarowi Karpat, a mianowicie Połoninom i Bieszczadom. Od czasu udanego przywrócenia żubra do środowiska naturalnego na Połoninach, Słowacja jest jednym z siedmiu krajów europejskich, w których żubry można spotkać na wolności.

W październiku 2022 roku zostaliśmy zaalarmowani przez pracowników Lasów Państwowych z Krosna o żubrze odstrzelonym w Polsce w drodze wyjątku ze względu na jego stan zdrowia. Żubr był zarażony chorobą pasożytniczą telazjoza, która jest przenoszona przez muchy z rodzaju Muscidae. W przeszłości ten chory żubr występował również na słowackiej części wspólnej granicy. Telazjoza jest poważną chorobą pasożytniczą powodującą ślepotę, zaburzenia ruchu, a w końcu śmierć żubra. W ostatnich latach w Polsce odnotowano zwiększoną zachorowalność na telazjozę. W latach 2019-2022 94 żubry z objawami choroby musiały zostać poddane ubojowi na podstawie zwolnienia z ustawy.

Żubr jest jednym z symboli Karpat, w dwóch obszarach geograficznych Połoniny i Bieščady, a także dlatego, że według aktualnego spisu na Słowacji żyje 58 osobników, uważamy za konieczne podjęcie inicjatywy mającej na celu ratowanie populacji tego gatunku na terytorium Słowacji. Zapobieganie i wynalezienie metody wczesnego rozpoznawania jest ważne w dłuższej perspektywie, abyśmy w przyszłości nie musieli dokonywać uboju dotkniętych chorobą osobników chronionego gatunku, jak to ma miejsce obecnie w Polsce. Dlatego Park Narodowy Połoniny przygotowuje odpowiednie kroki i, biorąc pod uwagę wspólny problem transgraniczny, rozwiązanie akceptowalne dla obu stron.

W fazie przygotowania projektu chcielibyśmy poznać rekomendacje lub uwagi społeczeństwa, zarówno profesjonalnego, jak i laickiego.

Jeśli są Państwo zainteresowani dodatkowymi informacjami lub mają jakiekolwiek pytania na ten temat, prosimy o kontakt najpóźniej do 27 marca. Liczymy na współpracę z Państwem.

Podstawowe informacje o nadchodzącym projekcie:

Źródło finansowania: Program Interreg Polska-Słowacja 2021-2027, Priorytet 1. Przyjazne i bezpieczne pogranicze, Cel szczegółowy 2. Wzmocnienie ochrony i zachowania przyrody, różnorodności biologicznej i zielonej infrastruktury, w tym na obszarach miejskich oraz ograniczenie wszelkich form zanieczyszczeń.

Tytuł projektowy: Zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby telazjozy w celu ochrony populacji żubrów na pograniczu polsko-słowackim

Cel główny projektowy: Zachowanie różnorodności biologicznej w Karpatach, eliminacja ryzyka wyginięcia żubra (Bison bonasus) w związku ze stwierdzoną chorobą telazjozy występującą na terytorium Polski i w rejonie przygranicznym.

Cele szczegółowe projektowe:

• zlokalizowanie naturalnych ognisk telazjozy w odniesieniu do żubra (Bison bonasus)
• zapobieganie i wczesne rozpoznawanie choroby, jaką jest telazjoza, występującej na pograniczu słowacko-polskim
• zapewnienie regularnego monitorowania stanu zdrowia populacji żubrów w celu podejmowania właściwych decyzji dotyczących zarządzania na danych terytoriach

Partnerzy projektowy (tymczasowo):

• Park Narodowy Połoniny (lider)
• Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Podkarpackiego
• Instytut Badawczy Biologii Gór Wysokich Uniwersytetu w Żylinie, Tatranská Javorina
• Fundacja Bieszczadzka
• Proponowane działania w ramach projektu:

1. Zapewnienie oprzyrządowania dla procesu technologicznego i transmisji danych: Naprawa istniejących urządzeń dokarmiających – paśników dla żubrów w celu wykorzystania ich do montażu fotopułapek. Instalacja fotopułapek noktowizyjnych – za pomocą termowizji, po wykonaniu zdjęcia oka żubra, pozyskiwany będzie materiał do potrzebnych analiz w związku z identyfikacją pasożyta w oku w okresie zimowym, w okresie letnim monitoring prowadzony będzie głównie za pomocą metod opisanych w ramach działania 2.
2. Analiza próbek pod kątem projektowania rozwiązań: Optymalizacja systemu wczesnego ostrzegania przed chorobą telazjoza z wykorzystaniem muchy jako wektora. Lokalizacja pułapek na muchy w pobliżu zasięgu żubrów. Izolacja DNA muchy i późniejsza analiza molekularna w celu wykrycia obecności pasożyta w wektorze. Ocena ilościowa i jakościowa w odniesieniu do innych czynników endogennych (płeć much) i egzogennych (zawartość zanieczyszczeń w diecie). Szczegółowa analiza genetyczna wektora. Zaproponowane rozwiązanie ochrony żubrów i postępowania leczniczego w przypadku wczesnej identyfikacji zarażonych żubrów, a także zwierząt domowych, jest korzystne z punktu widzenia oszczędności środków finansowych niezbędnych do zapewnienia ochrony zwierząt.
3. Monitorowanie sytuacji i zbieranie danych przez zespół interwencyjny „żubry“: Monitorowanie stanu zdrowia żubrów poprzez prowadzenie aktywnej kontroli z wykorzystaniem technik obserwacyjnych. Zastosowanie podejścia molekularnego w celu osiągnięcia wczesnego wykrycia choroby związanej z możliwością leczenia. Zapewnienie eliminacji osobników w wysokim stadiu, którym lekarz weterynarii udowodnił zarażenie, oraz pobranie próbek, a następnie badanie parazytologiczne w kierunku teleskopii, w tym utylizacja tusz (również tych, które zostały uznane za martwe). Zapewnienie monitoringu populacji żubrów z wykorzystaniem obroży GPS. W celu przestrzegania zasady „nie przeszkadzać w sposób znaczący“ rozważa się rozmieszczenie obroży do wykrywania lokalizacji żubrów zamiast dronów, których użycie przyczynia się do wzrostu poziomu hałasu, a tym samym obniża jakość zdrowego środowiska dla innych przedstawicieli fauny.
4. Zaproponowanie rozwiązań w oparciu o wyniki analiz: Praca zespołu eksperckiego złożonego z ekspertów słowackich i polskich. Wymiana wiedzy, konsultacje, weryfikacja proponowanych rozwiązań.
5. Promocja projektu: Konferencja okresowa połączona z warsztatami eksperckimi. Strona internetowa projektu.

Zainteresowane strony: uniwersytety, hodowcy bydła, związki łowieckie, społeczność lokalna, mieszkańcy, eksperci w zoologii, odpowiedzialne za ochronę środowiska po obu stronach granicy, podmioty leśne po obu stronach granicy, obszary chronionego krajobrazu po obu stronach granicy, polskie i słowackie parki narodowe, organizacje ekologiczne, organizacje turystyczne.

Obszar projektowy: Republika Słowacka, powiat Snina i Medzilaborce/region Presov, powiat Sobrance i region Michalovce/Kosicky, Rzeczpospolita Polska, województwo Podkarpackie

Szacowany budżet: 500 000 EUR (tymczasowy)

Planowany termin realizacji projektu: 09/2023 – 08/2025

Termin zgłaszania uwag/pytań/rekomendacji: 27.03.2024, 12:00 CET

Kontakt w sprawie uczestnictwa: Mgr. Miroslava Špitaliková, miroslava.spitalikova@nppoloniny.sk

Punkty projektu, które naszym zdaniem wymagają konsultacji społecznych:

• Czy wystarczające jest zainstalowanie fotopułapek z termowizją w istniejących miejscach dokarmiania w PN Połoniny? Czy należy rozważyć instalację w innych miejscach o dużej częstotliwości występowania żubrów?
• Jaka byłaby pożądana forma i częstotliwość informowania hodowców zwierząt domowych i kół łowieckich o wynikach analiz monitoringowych dotyczących ewentualnej choroby żubrów?

#Interreg #InterregPLSK #PolskaSlowacja #PolskoSlovensko

#EÚ #EuropeanCommission

#Karpaty #Poloniny #Bieščady #Zubor #BisonBonasus